تحلیلی بر نابرابری های منطقه ای در ایران(1390-1380)

توسعه یکپارچه منطقه ای از موضوعات اساسی در برنامه ریزی منطقه ای است که به عنوان یکی از پیش نیاز های مهم توسعه پایدار انسانی محسوب می گردد و بر توازن شرایط زندگی و جنبه های گوناگون توسعه برای تمامی مردم در سطح کشور تاکید می نماید. همچنین نابرابری و ابعاد مختلف آن نشانه های توسعه نیافتگی شمرده می شود و زمینه های دستیابی به وحدت و یکپارچگی ملی را دشوار می کند. در ایران نابرابری و فقدان تعادل در توزیع بهینه امکانات در اثر سیاست های غیر اصولی گذشته در مکان یابی صنعتی،خدماتی و قطب های رشد شکل گرفته است. مکانیسم های حاکم بر ساختار اقتصادی، اجتماعی و سیاسی باعث تمرکز گرایی در شهرهای مسلط ناحیه ای و عدم تعادل فضایی بین سطوح ملی، منطقه ای، ناحیه ای و محلی شده است. بنابراین برنامه ریزی جهت رسیدن به یک توسعه یکپارچه و متوازن و داشتن یک برنامه ریزی مناسب و هدفمند، شناخت میزان توسعه مناطق ، نابرابری های موجود و روند تاثیرگذاری تصمیمات اتخاذ شده بر میزان توسعه یافتگی و کاهش نابرابری های فضایی بسیار ضروری می نماید. در این پژوهش از 50 شاخص اجتماعی-فرهنگی، اقتصادی، زیربنایی، کشاورزی، آموزشی و بهداشتی-درمانی جهت سنجش میزان نابرابری های منطقه ای بین استان های کشور در سال های 1380 و 1390 استفاده شده است. این تحقیق از لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش بررسی توصیفی – تحلیلی است برای جمع آوری داده ها از روش اسنادی و برای تحلیل و سطح بندی میزان توسعه یافتگی استان ها از روش تاکسونومی عددی استفاده شده است. همچنین برای مشخص شدن میزان نابرابری بین استان ها از تکنیک ضریب اختلاف(cv) استفاده شده است و برای بررسی میزان تأثیر گذاری هر کدام از شاخص ها در میزان توسعه یافتگی از تحلیل آماری رگرسیون چند متغیره استفاده شده است. نتایج بدست آمده نشان دهنده کاهش میزان نابرابری بین استان های کشور می باشد بصورتی که میزان نابرابری از10.96 درصد در سال 1380 به 8.56 درصد در سال 1390 کاهش یافته است. بیشترین نابرابری در شاخص زیربنایی(22.5 درصد) و کم ترین آن مربوط به شاخص اقتصادی(6.3 درصد) می باشد و بر میزان نابرابری در شاخص های کشاورزی و زیربنایی طی دوره مورد مطالعه افزوده شده است. بشترین میزان کاهش نابرابری نیز مربوط به شاخص اقتصادی(حدود 4 درصد) می باشد. همچنین بر تعداد استان های کم تر توسعه یافته(محروم) در سال 1390 نسبت به 1380 افزوده شده است. دو شاخص بهداشتی-درمانی و اجتماعی- فرهنگی بیشترین و شاخص اقتصادی دارای کمترین تأثیر در نتایج میزان توسعه یافتگی استان های کشور می باشد.